در حال حاضر روند رو به رشد تقاضای انرژی از طریق گسترش سیستم‌های عرضه انرژی و بهره‌برداری از منابع انرژی فسیلی تامین میشود. رشد سریع مصرف انرژی و سهم بالای انرژی‌های فسیلی در تامین انرژی مورد نیاز بخشهای مختلف مصرف کننده انرژی، موجب سرعت بخشیدن به روند پایان پذیری منابع انرژی فسیلی و پخش حجم زیادی از مواد آلاینده در محیط زیست شده است.
علاوه بر این، وابستگی اقتصاد کشور به درآمدهای ناشی از صادرات منابع انرژی فسیلی، موجب شده تا نظام اقتصادی کشور به شدت از تحولات بازار جهانی انرژی تاثیر بپذیرد. از سوی دیگر ارتباط گسترده بخش انرژی با تحولات مختلف فنی، علمی، اقتصادی و اجتماعی ایجاب می‌کند تا طراحی، توسعه و بهره‌برداری از سیستم‌های انرژی به صورت بهینه صورت پذیرد. به این ترتیب نقش دانشگاهها در تربیت نیروی انسانی آموزش دیده و کارآمد در زمینه‌های مختلف انرژی بسیار مهم و اساسی ارزیابی میشود. با توجه به نقش کلیدی تعاملات انرژی در سطح جهان، بررسی تجربیات کشورهای مختلف در این زمینه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشد. ایجاد رشته مهندسی انرژی در دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی دنیا از دهه ۱۹۷۰ میلادی با توجه به افزایش سریع قیمت انرژی و ضرورت تربیت نیروهای متخصص در زمینه‌های مختلف انرژی آغاز شد. از اواسط دهه ۱۹۷۰ میلادی و پس از شوک بازار جهانی نفت، با توجه به پیچیدگی‌های مسایل و مشکلات بخش انرژی و احساس نیاز بحرانی کشورها به تربیت نیروهای متخصص جهت یافتن راه حل‌های مناسب در زمینه‌های مختلف انرژی، به تدریج ایجاد مراکز تحقیقاتی و آموزشی در این رابطه در آمریکا، کشورهای بزرگ عضو اتحادیه اروپا و برخی کشورهای آسیایی آغاز شد.
زمینه های شغلی و بازار کار
وزارت نفت، وزارت نیرو، شرکت ملی نفت ایران، شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت، سازمان انرژی‌های نو ایران، سازمان بهره‌وری انرژی، سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان انرژی اتمی ایران، موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی، وزارت صنعت معدن و تجارت، توانیر و شرکتهای برق منطقه‌ای، وزارت راه و شهر سازی و سایر نهادهای تصمیم گیری در بخش انرژی کشور.
در دانشگاه:
مهندسی انرژی حدود 140 واحد درسی دارد که شامل دروس عمومی و تخصصی می باشد .
کل واحدهای ارائه شده ی مهندسی انرژی در سه دسته قرار میگیرند:
- واحد های مشترک با رشته های مهندسی مکانیک ومهندسی شیمی از قبیل ترمودینامیک1و2 .مکانیک سیالات و....و چند واحد از رشته مهندسی برق مثل سیستم های انرژی 1(مدار)
- 15 الی 20 واحد در زمینه ی اقتصاد و مدیریت (که در کمتر رشته ای وجود دارد) از قبیل مبانی اقتصاد و اقتصاد سنجی و ....
- واحد های متناسب با منابع روز دنیا برای انرژی از قبیل توربین های بادی و سلول های سوختی و سلول های خورشیدی و ...
از جمله دروس تخصصی این رشته میتوان به دروس زیر اشاره کرد :
-کنترل فرآیند:
کنترل درسی است که در آن به طراحی کنترل کنندهها،دینامیک و مدل سازی ریاضی سیستم ها میپردازند. هدف از طراحی کنترل کننده ها داشتن سیستمی با رفتار های مطلوب و مورد نظر می باشد رفتارهایی مانند سرعت ، زمان و...
-مبانی انرژی های تجدیدپذیر :
در این درس به معرفی انواع انرژی های تجدید پذیر پرداخته می شود و هدف اصلی آن توانایی تولید انرژی از منابع تجدید پذیر مانند آب، باد ،خورشید و ... می باشد.
-مبانی انتگراسیون فرایند:
به این درس تکنولوژی پینچ نیز گفته میشود. این درس برای پیدا کردن روش های مختلف برای حداقل کردن مصرف انرژی و یا همان بهینه سازی می باشد . اساس این درس حذف مبدل های انرژی و یا به کارگیری انها در شرایط بهتر می باشد.
-کارایی انرژی:
کارایی انرژی شامل درک چگونگی مصرف انرژی در تاسیسات و عملیات فرایندی است. بر اساس این تعریف اقدامات افزایش کارایی انرژی به مجموعه اقداماتی گفته میشود که نهایتا منجر به استفاده صحیح و با بازدهی بیشتر تجهیزات صنعتی مصرف کننده انرژی میشوند.
این درس میتواند کمکی در راستای اجرای قانون هدفمندسازی یارانه، قانون اصلاح الگوی مصرف و سایر قوانین مطرح در بخش انرژی باشد و با ارائه اصول صحیح و مراحل دقیق ممیزی انرژی، راه را برای بهینه سازی مصرف و کاهش تلفات بی رویه موجود در سیستم انرژی کشور هموار سازد.
-انرژی باد:
با توجه به اینکه مواد قابل احتراق فسیلی در زمین رو به کاهش است، اخیرا پیشرفت های زیادی در مورد استفاده از باد حاصل شده است. انرژی باد یکی از مظاهر انرژی خورشیدی و هوای متحرک است. گرم شدن زمین و جو به طور نامساوی سبب تولید جریان های همرفتی میشود و حرکت نسبی جو نسبت به زمین سبب تولید باد است. انرژی باد از طریق توربین ها به الکتریسیته تبدیل میشود که در این درس با انواع توربین ها، فواید و معایب آنها، میزان بازدهی و آثار زیست محیطی انرژی باد آشنا خواهید شد.
-انرژی خورشید:
انرژی عظیم خورشید به عنوان یک انرژی تجدید پذیر، پاک و مقرون به صرفه برای تولید الکتریسیته شناخته شده است. از نظر تئوری، انرژی خورشیدی که کره زمین در یک ساعت دریافت می‌کند، برای تامین انرژی کل کره زمین به مدت یک سال کافی است. انرژی خورشیدی همچنین فراوان‌ترین منبع انرژی در کره زمین است. از نور و گرمای خورشید به وسیله پنلهای فتوولتائیک، انرژی الکتریسیته تولید میشود. در این درس با زوایای تابش خورشید، انواع پنل های خورشیدی، میزان انرژی دریافتی و راندمان پنل ها و انواع کاربرد پنلها آشنا خواهید شد.
- مباحث ویژه مهندسی انرژی:
این درس به صورت تخصصی به مباحث سوخت و احتراق پرداخت خواهد شد. از نرم افزارهایی مانند گمبیت و فلوئنت برای دینامیک سیالات محاسباتی (CFD) برای مدل کردن جریان سیال و انتقال حرارت در هندسه‌های پیچیده استفاده خواهد شد
-ممیزی انرژی:
ممیزی انرژی یکی از برنامه های مدیریت انرژی می باشد که برای شناسایی چگونگی و مقادیر مصرف انرژی در یک فرایند می باشد و با توجه به مصرف انرژی راه های صرفه جویی انرژی مشخص میشود . از اهداف این درس میتوان به تعیین مقدار انرژی مصرفی ، بازده ، انرژی تلف شده و... اشاره کرد.
